Λήψη απόφασης και τα 6 καπέλα!

Αποφάσεις! Καθ’ όλη τη διάρκεια της ζωής μας χρειάζεται να πάρουμε αμέτρητες αποφάσεις για τα πιο απλά και συνηθισμένα θέματα, όπως τι να φορέσω σήμερα, τι να φάω ή, για εμάς τις γυναίκες, ποια τσάντα να πάρω μαζί μου, μέχρι για τα πιο πολύπλοκα και αγχώδη, πολλές φορές, ζητήματα που σχετίζονται με την εκπαιδευτική και επαγγελματική μας σταδιοδρομία, όπως ποια σχολή ή επάγγελμα να ακολουθήσω. Σε όλη αυτή τη διαδικασία λήψης απόφασης δεχόμαστε επιρροές εσωτερικές (προσωπικότητα, τρόπος σκέψης, ενδιαφέροντα), αλλά και εξωτερικές (οικογένεια, φίλοι, κοινωνικοοικονομική κατάσταση), οι οποίες, αναλόγως το βαθμό επίδρασής τους και τη σημασία της περίστασης, παίζουν καθοριστικό ρόλο.

Τι γίνεται όμως όταν σε ουσιώδη ζητήματα υπερισχύει η αναποφασιστικότητά μας; Όταν η τελική απόφαση δεν μπορεί να περιοριστεί σε μία και μόνη λύση; Όταν η ιεράρχηση των επιλογών και των εναλλακτικών λύσεων φαίνεται δυσβάστακτη και αδύνατη; Αποφασίζουν οι άλλοι για εμάς ή το παίζουμε κορώνα γράμματα και αφήνουμε τη μοίρα να μας καθοδηγήσει;

Αυτή η αδυναμία επιλογής και ιεράρχησης παρουσιάζεται σε μεγάλο βαθμό στην επιλογή της σχολής ή του επαγγέλματος που θέλει το άτομο να ακολουθήσει. Λίγοι είναι οι «τυχεροί» που έχουν κατασταλάξει από πολύ νωρίς ως προς την κατεύθυνση την οποία θα ακολουθήσουν, που ενεργοποιήθηκαν έγκαιρα για να ακολουθήσουν το όνειρό τους και προέβησαν στις κατάλληλες διαδικασίες για να το πραγματοποιήσουν. Εγώ σίγουρα δεν άνηκα σε αυτή την κατηγορία και η επιλογή της σχολής για το μηχανογραφικό ήταν ένας εφιάλτης από τον οποίο ένιωθα ότι δεν θα ξυπνήσω ποτέ! Πόσοι, λοιπόν, από εσάς αισθάνθηκαν ή αισθάνονται ακριβώς το ίδιο συναίσθημα όταν καλούνται να πάρουν τις εκπαιδευτικές και επαγγελματικές τους επιλογές; Ελάτε να βλέπω χεράκια…

Οπότε το ερώτημα είναι τι μπορώ να κάνω σε αυτή την περίπτωση;;; Στις μέρες μας τα πράγματα, ίσως, να είναι λίγο πιο εύκολα. Υπάρχουν φορείς, δομές και προσωπικό κατάλληλα εκπαιδευμένο που μπορούν να ενισχύσουν το άτομο στο ταξίδι αυτογνωσίας του, αλλά και διάφορες τεχνικές και μέθοδοι που μπορεί να εφαρμόσει το άτομο προκειμένου να πάρει τις κατάλληλες, για το ίδιο, αποφάσεις. Μία από αυτές τις τεχνικές, ιδιαίτερα δημιουργική, η οποία εφαρμόζεται αρκετά στον τομέα της ομαδοσυνεργασίας και της λήψης απόφασης, είναι η τεχνική με τα έξι καπέλα. Φορέστε λοιπόν τα καπέλα σας και ακολουθήστε με…

Η τεχνική με τα έξι καπέλα, προτάθηκε από τον de Bono (1985) και μπορεί να χρησιμοποιηθεί και στην επαγγελματική συμβουλευτική, όταν το άτομο θέλει να περιορίσει τις επιλογές του ή να τις ιεραρχήσει. Ας πάρουμε ως παράδειγμα κάποιον που δυσκολεύεται να καταλήξει σε ένα επάγγελμα (ή σχολή, μεταπτυχιακό, θέση εργασίας, κ.α.). Σύμφωνα με την τεχνική, το άτομο καλείται να καταγράψει τις εναλλακτικές του επιλογές (από 2 και πάνω) και να φορέσει τα διαφορετικά καπέλα προκειμένου να τις αξιολογήσει. Φτιάχνει, λοιπόν, το παρακάτω σχέδιο και αρχίζει να «φοράει» ένα ένα τα καπέλα και να απαντάει στις κατάλληλες ερωτήσεις για το κάθε επάγγελμα[1]:

· Λευκό καπέλο: περιγραφή επαγγέλματος, αντιπροσωπεύει πληροφορίες γνωστές ή αναγκαίες, δηλαδή εκπαίδευση, αρμοδιότητες, μισθολογικά, προοπτικές.

Τι περιλαμβάνει αυτό το επάγγελμα; Τι πληροφορίες έχω; Ποιες άλλες πληροφορίες θα χρειαστώ;

· Κίτρινο καπέλο: συμβολίζει την αισιοδοξία και τη θετική σκέψη. Δείχνει τις θετικές πλευρές του επαγγέλματος.

Ποια είναι τα θετικά στοιχεία του επαγγέλματος; Τι μου αρέσει περισσότερο;

· Μαύρο καπέλο: αποτελεί το δικηγόρο του διαβόλου και έχει να κάνει με τις αρνητικές πλευρές του επαγγέλματος.

Ποια είναι τα αρνητικά του; Τι δεν μου αρέσει;

· Πράσινο καπέλο: συμβολίζει τη δημιουργικότητα, τις εναλλακτικές εκδοχές που παρουσιάζουν ενδιαφέρον.

Πώς μπορεί αυτό το επάγγελμα να εξελιχθεί, να ανθίσει; Ποιοι διαφορετικοί τρόποι υπάρχουν στην άσκηση αυτού του επαγγέλματος;

· Κόκκινο καπέλο: συμβολίζει τη διαίσθηση, το ένστικτο και τα συναισθήματα. Επιτρέπει στο άτομο να εκφράσει μια διαίσθηση χωρίς να τη δικαιολογήσει.

Πώς αισθάνομαι για αυτό το επάγγελμα;

· Μπλε καπέλο: χρησιμοποιείται για να διευθύνει τη διαδικασία σκέψης. Είναι το καπέλο της γενικής επισκόπησης ή του ελέγχου διαδικασίας. Δεν προσεγγίζει το ίδιο το θέμα αλλά τις σκέψεις που γίνονται πάνω στο θέμα.

Ποια είναι τα συμπεράσματα για αυτό το επάγγελμα;

Αφού λοιπόν ακολουθηθεί η ίδια διαδικασία για όλα τα επαγγέλματα, το άτομο, έχοντας λάβει υπόψη του όλους τους παράγοντες που προκλήθηκαν από τη χρήση των έξι καπέλων, καταλήγει σε αυτό που συνδυάζει στοιχεία της προσωπικότητας, των επιθυμιών και των αναγκών του και που, φυσικά, του ταιριάζει περισσότερο.

Μαρία Σκουλάκη

Μεταπτυχιακή φοιτήτρια

ΠΜΣ "Συμβουλευτική & Επαγγελματικός Προσανατολισμός"

[1] Coast Community Collage District (2002). Career Journey Road Map. California.